اختلال کنترل تکانه یکی از مسائل روانشناختی است که با توجه به شدت و گستره آن اقدامات متفاوتی باید اتخاذ شود. اگر نمی‌توانید رفتار و هیجانات‌تان را متناسب با موقعیت‌های مختلف تنظیم نمایید و یا تمایلات درونی‌تان رفتارهای شما را کنترل می‌کنند، به احتمال زیاد دچار اختلال کنترل‎‌تکانه هستید. با یک بررسی همه جانبه توسط متخصص می‌توان تشخیص داد که در کدام زیر دسته اختلال کنترل تکانه قرار می‌گیرید. برای مثال کسانی که دچار اختلال اتش‌افروزی هستند میل زیادی به آتش زدن اجسام و گاه مکان‌های مختلف دارند.برای دریافت مشاوره در زمینه اختلال کنترل تکانه می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت منزل با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.

منبع: اختلال کنترل تکانه | نشانه ها ؛ علل و درمان اختلال رفتار تکانشی طبق DSM 5

اختلال کنترل تکانه چیست؟

اختلال کنترل تکانه به وضعیت روان پزشکی خاصی گفته می‌شود که طی آن، افراد حس می‌کنند در کنترل تکانه‌ها و امیال خود ناتوان هستند. این مسئله باعث می‌شود که رفتارها یا واکنش‌های هیجانی نامناسبی از خود بروز دهند و در نتیجه مشکلات مختلفی را در جنبه‌های گوناگون زندگی تجربه نمایند.

با این حال این مشکل از طریق دریافت درمان‌های روانشناختی قابل درمان است. در نتیجه اگر فکر می‌کنید خودتان یا یکی از عزیزانتان به  اختلال کنترل تکانه مبتلا هستید با مراجعه به یک متخصص در حوزه سلامت روان نظیر روانشناس یا روان پزشک می توانید اوضاع را به راحتی تغییر دهید.

افکار مزاحم افراد دچار اختلال کنترل تکانه

این افراد 5 مرحله فکری را معمولا تجربه می‌کنند. سپس به مرحله اقدام می‌رسند. اما این پنج مرحله به سرعت و ناگهانی رخ می‌دهد.

یک فکر وسواس گونه و آزار دهنده ذهن فرد را تسخیر می‌کند و او را دچار اضطراب و تنش می‌کند.

فکر رشد می‌کند و پیش زمینه های اقدام فراهم می شود.

رفتار تکانه همراه حس لذت زیاد انجام می شود.

احساس آرامش و رضایت ناشی از دستیابی به هدف تجربه می‌شود.

در نهایت حس پشیمانی زیاد به فرد دست می دهد. او با خود عهد می‌بندد که دیگر رفتارش را تکرار نکند. 

توجه: با وجود پشیمانی دیر یا زود رفتارهای تکانه ای از فرد دوباره و دوباره سر می‌زند. گاه شدت رفتار بدتر شده و او را دچار دردسر می‌کند.

اختلال کنترل تکانه و انواع آن

در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روان پزشکی، متخصصان به طور رسمی 5 اختلال را به عنوان زیر مجموعه اختلال کنترل تکانه معرفی کرده اند که ما در ادامه به هریک از آن ها اشاره کرده ایم.

????اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD)

اختلال نافرمانی مقابله ای یکی از اختلالات رفتاری دسته اختلال کنترل تکانه رایج در دوران کودکی است. بچه‌هایی که به این مشکل مبتلا هستند در کنترل رفتارها و هیجانات خود مشکلات زیادی دارند. آن‌ها اغلب در برابر هرگونه دستور یا قانونی مقاومت کرده و همواره به دنبال مخالفت با دیگران هستند. اختلال نافرمانی مقابله‌ای بیشتر میان کودکان 5 تا 10 ساله دیده می‌شود. در پسرها بیش از دختران شایع است.

????اختلال انفجاری متناوب (IED)

اختلال انفجاری متناوب یکی دیگر از انواع اختلال‌ کنترل تکانه است که بیش از هر زمانی در اواخر دوران کودکی یا در طی دوران نوجوانی بروز می یابد. ابتلا به این اختلال باعث می‌شود که افراد دوره‌های کوتاه ابراز خشم و پرخاشگری شدید را به طور متناوب از خود نشان دهند. مشخصه بارز اختلال‌انفجاری متناوب این است که میزان خشم ابراز شده با آنچه منجر به تحریک عصبانیت در فرد شده هماهنگی ندارد. به عبارت دیگر فرد واکنشی اغراق آمیز به شرایط پیرامونی نشان می‌دهد و تحریک پذیری روانی بالایی پیدا می‌کند.

????اختلال سلوک (CD)

اختلال سلوک نوعی از اختلال کنترل تکانه است که اغلب در طی کودکی یا نوجوانی مشخص می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال اغلب از همان بچگی تمایل زیادی به سرکشی، نافرمانی و خشونت دارند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که اختلال سلوک در پسران بیش از دختران شایع است و اغلب با اختلال های روان پزشکی دیگری نظیر بیش فعالی، اختلالات خلقی و اختلالات رشدی همایند می‌شود.

????دزدی بیمارگون (Keleptomania)

دزدی بیمارگون به معنای تمایل به برداشتن وسایل دیگران است. افرادی که دچار این نوع از  اختلال کنترل تکانه هستند نه به دلیل فقر یا از سر ناچاری بلکه به دلیل ناتوانی در کنترل میل درونی خود، وسایل دیگران را می‌دزند و آن‌ها را نگه داشته و به دور می‌‍اندازند. طبق بررسی‌ها این اختلال می‌تواند در هر دوره سنی بروز پیدا کند و زنان نیز بیش از مردان در معرض دچار شدن به آن هستند.

????اختلال آتش افروزی (Pyromania)

اختلال آتش افروزی یکی از انواع نادر اختلال‌ کنترل تکانه است که در آن افراد توسط آتش و هرچیز مرتبط با آن جذب می‌شوند. در حقیقت مبتلایان به اختلال آتش افروزی نمی‌توانند تمایل خود برای افروختن آتش را کنترل کنند و همین امر باعث می‌شود که دست به اقدامات خطرناکی در این زمینه بزنند. طبق بررسی‌ها این مشکل در مردان از شیوع بالاتری برخوردار است و معمولا در سنین نوجوانی و بزرگسالی بروز می‌یابد. 

علل دچار شدن به اختلال کنترل تکانه چیست؟

در حقیقت متخصصان هنوز نتوانسته‌اند علت واحدی را برای بروز اختلال‌ کنترل تکانه پیدا کنند. با این حال آن‌ها بر این باورند که عوامل ژنتیکی و محیطی مختلف می‌توانند در بروز این مشکلات تاثیر داشته باشند و ریسک ابتلا به آن را افزایش دهند. برای مثال کودکانی که والدینشان به اختلالات خلقی نظیر افسردگی مبتلا هستند؛ بیش از دیگران در معرض ابتلا به نافرمانی مقابله‌ای قرار دارند.

همچنین پرورش توسط والدینی که خود مبتلا به اختلالاتی نظیر بیش فعالی، ضد اجتماعی و اسکیزوفرنیا هستند ریسک بروز اختلال سلوک را در فرزندان افزایش می‌دهد. از جمله دیگر عواملی که می‌توانند در ابتلا به مشکلات کنترل تکانه تاثیرگذار باشند باید به موارد زیر اشاره کرد.

– رشد در خانواده هایی که از جایگاه اقتصادی- اجتماعی بالایی برخوردار نیستند.

– پرورش یافتن در محیط اجتماعی که فرهنگ پرخاشگرانه را تبلیغ می‌کند.

– نبود قوانین واضح و محکم در محیط خانه یا مدرسه

– داشتن تجربیاتی از هرگونه سوء استفاده یا نادیده گرفته شدن

– تعامل با دوستانی که همواره اعمالی خلاف جهت قانون و اجتماع انجام می دهند.

پدر و مادر چطور مانع گسترش اختلال کنترل تکانه شوند؟

والدین و مراقبان به روش‌های مختلفی می توانند به کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال کنترل تکانه کمک کنند. از جمله مهم ترین اقدامات در این زمینه باید به موارد زیر اشاره کرد.

• تقویت نکردن هرگونه رفتار کودک که نشانگر عدم توانایی او در کنترل تکانه هاست.
• تشویق کودک یا نوجوان برای داشتن مشارکت فعال در اجتماع و پرورش روحیه همدلی
• پرهیز از تنبیه بدنی
• سبک تربیتی ثابتی اتخاذ کنند

درمان قطعی وسواس فکری کلیک کنید.

نشانه های اختلال کنترل تکانه

نشانه های رفتاری هر یک از اختلالات مربوط به اختلال کنترل تکانه متفاوت هستند؛ اما به طور کلی برخی از علائم میان همه آنها  مشترک می‌باشند. رفتار تهاجمی، بروز رفتارهای فریبکارانه، رفتارهای مخرب و همچنین نقض قوانین از برخی از نشانه های اصلی این اختلال هستند. شدت این نشانه ها در افراد مختلف متفاوت بوده به عوامل مختلفی بستگی دارد. این افراد همچنین در حینی که از انجام رفتار تکانشگرانه لذت زیادی می‌برند از طرفی دیگر گاهی دچار احساس گناه و عذاب وجدان نیز می‌شوند.

میزان شیوع اختلال کنترل تکانه

در بیشتر موارد ابتلا به اختلال کنترل تکانه در میان افراد بسیار نادر است. بر اساس تحقیقات انجام شده در این زمینه تنها 1 تا 3 درصد از افراد به این اختلال مبتلا می‌شوند. اما عوارض جانبی این بیماری هم بر بزرگسالان و هم کودکان به طرز قابل توجهی تاثیر دارد.

راه های درمان اختلال کنترل تکانه

علاوه بر نکات بالا اگر فرزند شما علائمی از هرگونه اختلال کنترل تکانه را نشان داد. باید به یک روانشناس متخصص در حیطه کودک و نوجوان مراجعه کنید. درمانگر با انجام ارزیابی‌های بالینی ابتدا به تشخیص دقیق در مورد مشکل کودک می‌رسد و با روش‌هایی نظیر رویکرد شناختی رفتاری در جلسات مشاوره به او برای غلبه بر اختلال کنترل تکانه کمک می‌کند. تا بتواند هیجانات و تکانه‌های خود را به شیوه موثری تنظیم نماید.

وقتی شدت اختلال کودک بسیار زیاد باشد و یا چند مشکل روانپزشکی به طور همزمان بروز پیدا کند، احتمالا درمان‌های دارویی نیز ضرورت می‌یابد. در این شرایط باید به یک روانپزشک ارجاع خواهد داد. تثبیت کننده‌های خلقی، داروهای آنتی سایکوتیک و ضدافسردگی‌ها از جمله داروهای مورد استفاده برای این دست درمانجویان هستند.

سخن پایانی

افراد مبتلا به اختلال کنترل تکانه نه تنها به خود آسیب زده بلکه دیگران نیز تحت تاثیر قرار می‌دهند. از طرفی آنها نیازی به درمان احساس نمی‌کنند و از این کار دچار احساس لذت می‌شوند به همین دلیل بهتر است اطرافیان در این مورد آنها را مطلع کرده و به آنها برای درمان کمک کنند. درمان این اختلال با کمک دارودرمانی و خدمات روانشناختی امکانپذیر است. افراد می‌توانند در این زمینه از یک روانشناس کمک گیرند.

برای دریافت مشاوره در زمینه اختلال کنترل تکانه می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت منزل با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.

سوالات متداول